Emeviler ve Abbasi devletleri döneminde belirli süreçlerden geçen hat sanatı, asıl olgunlaşma dönemine Osmanlı döneminde ulaşmıştır. 2. Bayezid’in hat hocası olan Şeyh Hamdullah aracılığı ile Osmanlıda yeni bir üslup ile hat sanatı ortaya çıkmıştır. Bu üslubun gelişmesi ile birlikte pek çok hattat ekolü meydana gelmiştir. Bu hattatlar arasında ise Hafız Osman, Mustafa Rakım ve Mehmet Şevki Efendi gibi isimler vardır.
Osmanlı hat sanatı, bu isimler sayesinde ilerleme göstermiş ve sarayda oldukça büyük bir ilgi görmüştür. Bundan sonraki süreçte ise hat sanatı eğitim ve öğretim kademelerinde yaygınlaştırılmıştır. Bu dönemdeki hattatlar, resmi kurumlarda hat sanatı eğitimi verdikleri gibi evlerinde de ücret almadan birçok kişiye ders vermiştir.
Osmanlı Döneminde Hat Sanatı
Osmanlı’da önceleri hat sanatını yürüten kişi Şeyh Hamdullah’tır. Kendisinin özellikler kattığı hat yazı sanatı 150 yıl boyunca devam etti. Daha sonra Hafız Osman isimli hattat Şeyh Hamdullah’ın Üslubunu yürüten kişi olmuştur. Osmanlı hat sanatı isimler aracılığı ile sürekli olarak ilerlemiştir. Her hattat kendisinden birtakım özellikler katarak günümüzdeki hat sanatının şekline ulaşılmasını sağlamıştır.
Osmanlı hat sanatı durmaksızın ilerlerken herhangi bir gerileme dönemi olmayışının belirli sebepleri vardır. Bu sebepler şu şekilde sıralanabilir;
- O dönemlerde hat sanatına benzer bir sanat anlayışının Avrupa’da olmaması
- Usta-çırak ilişkinin sağlam ölçü ve kurallar dahilinde ilerlemesi
- Hat sanatının kendisini yenileyerek ilerlemesi
Osmanlı Hat Sanatının Kullanılan Alanları
El yazması ile oluşan hat sanatının ilk kullanıldığı yerlerin başında kitaplar ve Kuran-ı Kerim gelir. Daha sonraki süreçlerde ise dini, ilmi ve edebi eserlerde kendisini gösterir. Kitaplardan sonra ise Kıt’alarda hat sanatı oldukça fazla kullanılır. Osmanlılarda en yaygın olan kıt’a şekli sülüs ve nesih yazılarından oluşur. Üst tarafta sülüs ve alt tarafta nesih olacak şekildedir.
Murakkaalarda, hat sanatının kullanıldığı alanlardır. Murakkalar, kıtaların bir araya getirilmesi ile meydana gelir. Bir murakkaaya girmesi arzu edilen kıt’alar hazırlanır ve bir araya getirilir. Çok sayıda kıt’anın bir araya gelmesi ile murakkaalar oluşur. Osmanlı hat sanatı diğer kullanım alanı ise levhalardır. Hat sanatı icra edildikten sonra levhalanır ve duvara asılır.
Hattat
